پرسش مهر اندیشه

خليج فارس بزرگترين پناهگاه موجودات دريايی به ويژه آبزيان ظريف و كوچك از قبيل ماهی های تزئينی زيبا و رنگارنگ مرجان ها، صدف ها، حلزون ها، نرم تنان، شقايق ها، اسفنج ها، عروس های دريايی و غيره است.تعداد زيادی از اين آبزيان كه در نوع خود زيباترين موجودات دريايی هستند، به علت حوادث مختلف و مسايل زيستی به اين پناهگاه آرام وگرم پناه آورده اند و از هزاران سال پيش در آن به زندگی خويش ادامه می دهند. قباد( شاه ماهي)،راشگو، حلوا سفيد يا زبيده، شوريده، حلوا سياه، سرخو، شعري، سبيتي، خاور و دختر ناخدا از مهمترين ماهی های خــوراكی و اره ماهي، بمبك، ماهی لقمه،اسب ماهی از ماهی های غير خوراكی خليج فارس محسوب می شوند.علاوه بر اين خليج فارس دارای صدها گونه ماهی تزئينی است. كه برخی از نمونه های آن مانند(امپراتور) در جهان نادر است جراح دم زرد، آنتن دار، دلقك آبي، كاردينال، هامور، سقماهي، دم گاوي، نئون، آرايشگر، صندوق ماهي، شاخدار، خروس دريايي، پيكاسو، ملوان، چيتي، شقايق، ژله و پيكاسوی مشكی از ديگر ماهی های تزئينی آبهای خليخ فارس هستند. 

ماهیهای  خلیج فارس:

۱- چنعت (گويش  قشمي )شیر ماهی: شیر ماهی در خلیج فارس زیست و صید می شود و دارای اسکلت استخوانی است. ماهی شیر تقریباً به شکل هواپیمای جت است و رگه های عرضی تیره به مقدار کم و روی بدن ماهی مشاهده می شود و تقریباً شبیه ماهی قباد بوده اما از آن بزرگتر است. 

۲- گواب (گويش قشمي )هوور یا تن: این ماهی دارای گوشتی پرخون به رنگ شکلاتی تیره است و در بنادر خلیج فارس از آن برای تهیه ماهی سوری استفاده می کنند. 

۳-کولی(گويش قشمي )كوسه: همان ه است که در داخل دهان دارای دندانهای مخروطی نوک تیز و بسیار برنده است. از انواع کولی می توان به انواع زیر اشاره کرد: کولی بلند، کولی بی دندان، کولی پنگ، کولی جرجور(ظاهر این ه نوزاد خود را در شکم پرورش داده و بعد به دریا رها می سازد). 

۴-موش دندان (گويش قشمي )شوریده: این ماهی که در بندرعباس موش دندان نامیده می شود در جلوفک دو دندان شبیه دندان  موش دارد و رنگ بدن آن در پشت و در قسمت شکم نقره ای می باشد و پولک های آن ریز است. 

۵-حلوا(گويش قشمي ): این ماهی از انواع ماهی استخوانی است که دو نوع حلوا سفید و حلوا سیاه دارد. ماهیهای حلوا عموماً در دریا زندگی کرده  و  در زمستان و اواسط پاییز به دریا می آیند.

 ۶- (گويش قشمي ): بدن ماهی نقره ای با اثرات تیره در پهلوهاست. دارای 11 تا 12 شعاع در باله پشتی است. ماهی بیشتر در شن و یا روی شن و در کنار دریا زندگی می کند. 

۷- سرخو(گويش قشمي ): نام دیگر این ماهی حمرو یا سبیتی است. رنگ آن قرمز متمایل به صورتی می باشد و دارای گردن ضخیم و گوشتالویی است، دهان سرخو بزرگ بوده و کوهان دارد، وزن آن به سه تا چهار کیلو هم می رسد. از انواع آن می توان به سرخوی دم سیاه، سرخوی خونی، سرخوی کم پولک و . اشاره کرد. 

۸-سنگسر یا دختر ناخدا(گويش قشمي ): تقریباً دراز و به رنگ سفید و مات بوده، پشت سرش مثل سنگ سفت و شکم و پهلوهایش دارای پولکهای کاملاً نقره ای است. رنگ بدن در ماهی بالغ خاکستری با جلای نقره ای می باشد. 

۹-  کر/KER(گويش قشمي ) ميش ماهي : ماهی درشت و بزرگی است، رنگ شکم آن تقریباً کاهی سفید و سرش بزرگ است، پولکهای نسبتاً پهنی داشته و در پشت قهوه ای رنگ و در ناحیه شکم سفید متمایل به زرد می باشد. 

۱۰- گاریز (گويش قشمي ): ماهی کوچکی است به اندازه 10 تا 15 سانتیمتر یا بیشتر به وسیله مشتا Moushta یا حدر (Hadr) صید می شود. 

۱۱-چمن: شبیه سرخو و از نوع سرخو است. اما بزرگتر و کمرنگتر از آن است و تقریباً صورتی است. 

۱۲- بياح (گويش قشمي )ماهي سفيد : این ماهی بزرگ و شبیه ماهی راشگو است ولی سرش پهن تر می باشد و در بیشتر مواقع در سطح آب شناور است. 

۱۳- راشگو: این ماهی در آبهای گرم و ساحل شنی به مقدار خیلی کم یافت می شود ولی طرفداران بسیار دارد. پشت این ماهی سرمه ای کم رنگ و شکم آن نقره ای است. ماهی راشگو نسبتاً بزرگ و دارای گوشت لذیذی است،ضممناً خیلی زود صید می شود.

۱۴- خباط (گويش قشمي )قباد: این ماهی در قسمت شکم نقره ای رنگ و در سراسر پشت سیاه می باشد و در زمره ماهیان پرطرفدار جنوب می باشد.

۱۵-طلال(گويش قشمي )ساردین: ساردین یا حشینه یا مومغ دارای رنگ سفید است و طول آن بین 10 تا 20 سانتیمتر می باشد. پشت این ماهی متمایل به رنگ آبی، پهلوها نقره ای و بدن دراز و الستوانه ای می باشد. در بنادر و جزایر خلیج فارس این ماهی را نمک سود کرده و با آن مهیاوه تهیه می کنند.

فلامینگوها پرندگان بزرگی هستند که با گردن دراز، پاهایی که ظاهری شبیه به چوب دارند و همچنین پرهای صورتی یا قرمز رنگ شناسایی می‌شوند. رنگ فلامینگوها حاصل غذایی است که می‌خورند. در کل شش گونه متفاوت از فلامینگوها وجود دارند. قد بزرگترین گونه فلامینگوها بین ۱.۲ تا ۱.۴۵ متر بوده و وزن آن‌ها هم حدودا ۳.۵ کیلوگرم است. از سویی دیگر، کوچکترین گونه فلامینگوها حدود ۸۰ سانتی‌متر قد و ۲.۵ کیلوگرم وزن دارند.

فلامینگوها از لارو ات، ات کوچک، جلبک‌های سبز و قرمز، نرم تنان، سخت پوستان و ماهی‌های کوچک تغذیه می‌کنند. رژیم غذایی فلامینگوها در عین حال هم گیاهان را شامل می‌شود و هم گوشت؛ در نتیجه این مسئله باعث می‌شود تا فلامینگوها در دسته جانوران همه چیز خوار قرار بگیرند. همانگونه که پیش از این نیز مطرح شد، رنگ صورتی و قرمز فلامینگوها مستقیما با غذایی که می‌خورند ارتباط دارد. جلبک یکی از اصلی‌ترین غذاهای فلامینگو است. جلبک‌هایی که فلامینگوها آن را می‌خورند سرشار از ماده‌ای به نام بتاکاروتن است که این ماده حاوی رنگ‌دانه‌های قرمز است.لازم به ذکر است که بتاکاروتن در بسیاری از گیاهان وجود دارد که از مهمترین آن‌ها می‌توان به سیب زمینی، اسفناج، کدو و صد البته هویج اشاره کرد! از سویی دیگر، نرم تنان و سخت پوستانی که فلامینگوها از آن‌ها تغذیه می‌کنند هم حاوی کاروتنوئید هستند. میزان کارتنوئیدی که فلامینگوها مصرف می‌کنند بسته به مکان زندگی آن‌ها متفاوت است.

اگر فلامینگوها غذاهایی که حاوی کاروتنوئیدها هستند را مصرف نکنند، پرهای جدیدشان دیگر قرمز رنگ نخواهد بود و این رنگ قرمز و صورتی از بین خواهد رفت. نکته جالب دیگری که در مورد فلامینگوها وجود دارد این است که فلامینگوها بسته به گونه‌شان نوک خاص خود را دارند و هر فلامینگو بسته به شکل خاص نوک خود رژیم غذایی خاص خود را دارد. فلامینگوها به منظور غذا خوردن در دریاچه‌ها می‌ایستند و با استفاده از گردن بلند خود از گل و لای کف دریاچه غذای خود را پیدا می‌کنند.

فلامینگوها زندگی اجتماعی دارند و به صورت گروهی زندگی می‌کنند. اعضای گروه همواره از یکدیگر در مقابل شکارچیان محافظت می‌کنند و همیشه مراقب فلامینگوهای جوان‌تر نیز هستند. تمام فلامینگوهای یک گروه در یک زمان معین با هم تخم می‌گذارند. حدود ۲۷ تا ۳۱ روز طول می‌کشد تا جوجه فلامینگو به دنیا بیاید. جوجه‌ها در زمان تولد حدود ۷۳ تا ۹۰ گرم وزن دارند و بین ۳ تا ۵ سال طول می‌کشد تا به بلوغ برسند. جوجه‌های فلامینگو سفید یا خاکستری هستند و طی دو سال اول زندگی‌شان به لطف غذایی که می‌خورند صورتی می‌شوند! فلامینگوها در حیات وحش حدود ۲۰ تا ۳۰ سال و در باغ وحش حدود ۵۰ سال عمر می‌کنند.

نکته بسیار خوبی که در مورد وضعیت بقای فلامینگوها وجود دارد این است که در حال حاضر هیچ کدام از گونه‌های فلامینگو در خطر انقراض نیستند و هم اکنون تمامی گونه‌های فلامینگوها در وضعیت بقای متعادل و ثابت زندگی می‌کنند. فلامینگوها پرندگانی هستند که باید در نزدیکی آب زندگی کنند. معمولا این پرندگان کنار دریاچه‌ها به وفور یافت می‌شوند. فلامینگوها پرندگانی هستند که معمولا علاقه‌ای به مهاجرت کردن ندارند اما اگر وضعیت جوی و آب و هوایی منطقه زندگی‌شان به طور نامساعدی تغییر کند، این پرندگان مکان رندگی خود را تغییر می‌دهند.

روستای شیب دراز و سواحل گسترده آن محل حضور لاک پشتهای دریایی و لاک پشتهای منحصر به فرد پوزه عقابی است که همه ساله از اواسط اسفند ماه تا پایان خرداد برای تخمگذاری به این سواحل می آیند.هر لاک پشت در هر فصل تخمگذاری در حدود ۳۰۰ تخم طی ۳ مرحله در ۲۰ روز در چاله ای که خود می کند پنهان می کند که پس از دو ماه تخمها سر از خاک بر می آورند و به طرف نور مهتاب که در دریا منعکس است حرکت می کنند.

از شاهکارهای خلقت این است که بچه لاک پشتهایی که در این محل سر از تخم بر می آورند پس از ۳۰ سال که بالغ می شوند جهت تخمگذاری دوباره به زادگاه خود بر می گردند و تخمگذاری می کنند.دیدن لاک پشتهای پوزه عقابی در هنگام چاله کندن و تخمگذاری و دیدن بچه لاک پشتهای بسیار کوچک که از تخم بیرون می آیند و به طرف نور حرکت می کنند از جاذبه های اکوتوریستی جزیره پهناور قشم است. در سالهای اخیر سازمان منطقه آزاد قشم با همکاری سازمان یونسکو به منظور مراقبت از این لاک پشت نادر و در حال انقراض کار نگهداری و رهاسازی بچه لاک پشتها را آغاز کرده است.

لاک‌پشت‌های پوزه عقابی در فهرست قرمز اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت قرار دارند .لاک‌پشت‌های پوزه عقابی هر ۳ تا ۴ سال یکبار به شرایط تخم گذاری می رسند که در دو مرحله و به فاصله دوهفته برای تخم گذاری به زادگاه خود بر می گردند.

لاک‌پشت‌های پوزه عقابی یکی از ۴ نوع لاک‌پشت سواحل خلیج فارس و یکی از دو گونه لاک‌پشتی است که در ایران تخم‌گذاری می‌کنند.

این لاک‌پشت‌ها در هر مرحله بین ۴۰ تا ۱۵۰ تخم می گذارند.

مُشتا نوعی روش صید سنتی

 آبزیان در استان هرمزگان درجنوب ایران است. این نوع صید با استفاده از جزر و مد انجام می‌شود.

در این روش چوب‌هایی در ساحل کار گذاشته شده و با استفاده از تور حصاری ایجاد می‌شود، که هنگام بالا آمدن آب تعدادی آبزی وارد آن شده و با پایین رفتن آب، آبزیان داخل آن به وسیله صاحبان مشتاها صید می‌شوند.

مشتا در هرمزگان از قدمت بالایی برخوردار است و همه ساله بخش قابل توجهی از صید آبزیان بوسیله مشتاها صورت می گیرد.

این نوع صید در اکثر سواحل استان هرمزگان انجام می‌شود.

قرار است روش صید مُشتا در فهرست میراث فرهنگی کشور ثبت ملی شود.

قشم جزیره‌ای آرام و بی‌هیاهویی است که می‌توان ساعت‏‌ها کنار ساحل زیبا و آرام دریای خلیج فارس و روی شن‏‌های نرم و تمیز راه رفت و بدون هیچ هزینه‌ای به آرامشی واقعی دست پیدا کرد. شاید همین زیبایی طبیعی و بکر، این منطقه را به یکی از محبوب‌ترین مناطق برای زندگی و کار در ایران تبدیل کرده است.

هر سال در آخرین روزهای تیرماه مراسمی در روستای سلخ در جزیره قشم برگزار می‌شود به نام نوروز صیاد. دراین روز صیادان صید را تعطیل می‌کنند و حتی غذای دریایی نمی‌خورند تا ماهی‌ها نسل خود را افزایش دهند.

مردم روستا از زن و مرد و پیر و جوان در آب دریا شنا می‌کنند تا طبق باور قدیمی از تمام بیماری‌ها در امان باشند. اهالی سلخ در این روز از صبح تا غروب آفتاب به این جشن ادامه می‌دهند و مراسم و آداب سنتی از رزیف خوانی گرفته تا رقص شوشی‌ها، بخش‌هایی از این مراسم را تشکیل می‌دهند.

یکی از مهمترین اعیاد مسلمین و خصوصا جزیره‌نشینان استان هرمزگان، عید سعید قربان است.  

مردم شیعه و اهل سنت قشم اعم از مرد و زن، پیر و جوان، بزرگ و کوچک در این روز دل‌انگیز یکی زیباترین جامه‌های خود که با عطرهای خوش‌بو معطر شده است را بر تن می‌کنند.

مردان در ساعات اولیه صبح به مساجد رفته و ندای لبیک، لبیک، اللهم لبیک را سر می‌دهند و نماز عید را برپا می‌دارند، کودکان نیز پس از اقامه نماز با در دست داشتن کیف پول به منازل فامیل و غیر فامیل رفته و عیدی خود را دریافت می‌کنند.

خانم‌های خانه نیز پس از اقامه نماز در منازل خود با پهن کردن سفره رنگین که شامل انواع شیرینی، دسر، آجیل، کمپوت‌های آناناس، هلو، انواع سوپ‌های مخصوص،حلوا،قهوه،ذرت(پکو)، میوه و است، پذیرای خویشاوندان دور و نزدیک و خصوصا محارم خود از جمله پدر، برادر، عمو، دایی، پدر بزرگ و هستند.

در این روز فرخنده طبق سنت دیرین جزیره قشم، درب خانه‌ها باز و پذیرای خویشان دور و نزدیک است.

مردم قشم در این روز با لب‌های خندان و بدون کینه، یکدیگر را در آغوش گرفته و از همدیگر حلالیت می‌طلبند و به منازل یکدیگر رفته و جذاب‌ترین صحنه‌ها را به نمایش می‌کشند.

این مراسم برای مردان و کودکان تا پایان ظهر ادامه دارد و بعد از نماز ظهر، مردم با دعوت از خویشاوندان و دوستان بر سر سفره نهار می‌نشینند که در آن روز با انواع غذاهای محلی از میهمانان پذیرایی می‌شود.

بعد از نماز عصر نیز زن‌های قشمی که در طول روز از میهمانان پذیرایی کرده و به کودکان عیدی داده‌اند با پوشیدن بهترین لباس‌های دست‌دوز محلی به‌ منازل بزرگان فامیل رفته و عید را به یکدیگر تبریک می‌گویند، این مراسم تا پاسی از شب ادامه دارد. 

درخت کهور یا پادشاه بیابانهای جنوب ایران در گذشته نه چندان دور تنها درختی بود که در هر مناطق وهر کدام از محلات  شهری جایگاه ویژه‌ای  داشت. 

نام بسیاری از مناطق جنوبی ایران  برگرفته از اسم زیبای کهور می باشد. 

کهور اسوه مقاومت بوده و در سختترین شرایط چند صد سال عمر می کند. 

کهور در بیابان زدایی، تثبیت و بارورسازی خاک و ایستم جنوب حرف اول را ‌زده و با کمترین آب حتی آبی که مقدار کمی نمک داشته باشد به حیات خود ادامه داده که از این بابت در بین درختان گرمسیری منحصربفرد است. 

این درخت بسیار ارزشمند و اقتصادی که به نوعی مورد بی مهری عمومی و فراموشی قرار گرفته، چنانچه با نگرش مهندسی نوین، هرس و آراستگی مناسب مورد بازنگری قرار گیرد، بی تردید بعنوان بهترین گزینه جهت کاشت در مناطق شهری 4 استان ساحلی و قسمتهایی از کرمان فارس و یزد میتوان از آن استفاده شود.

بخصوص جهت مقابله با آلودگی هوا

 دو عامل مهمی که کهور را تهدید میکند

این اسکله تاریخی که قدمت بنای آن به دوره ساسانیان بر می گردد، در ۱۴۴ کیلومتری شهر قشم قرار دارد. اسکله از سنگ های بزرگ رودخانه ای مانند، قلوه سنگ و ملات گچ زنده ساخته شده است. در دوره مغول ها نیز مرمت و بازسازی شده و از آن استفاده می کردند. در اواخر دوره تیموری و اوایل دوره صفوی، اسکله تعمیر شده و و با سنگ های تراشیده شده، روسازی و ساروج بندی شده مجددا بازسازی و اسکله وسیع تر شده بود. این اسکله به دلیل موقعیت جغرافیایی، محل استقرار انگلیسی ها در جزیره بود. به همین دلیل از این اسکله برای کشتی های جنگی خود و همچنین چون در جزیره اسکان یافته بودند، استفاده می کردند. در سال های اخیر، به همت اداره شیلات قشم، بندرگاه صیادی مناسبی در این اسکله تاریخی احداث گردیده است